مبحث دهم مقررات ملی ایران طرح و اجرای ساختمان های فولادی

مقدمه
این مجموعه، ویرایش چهارم مبحث دهم مقررات ملی ساختمان با عنوان “طرح و اجرای ساختمان‌های فولادی” است و هدف آن ارائه حداقل ضوابط و مقرراتی است که با رعایت آنها شرایط ایمنی، قابلیت بهره‌برداری و پایایی سازه‌های موضوع این مبحث فراهم شود. هدف از این ویرایش، آسان سازی استفاده، به روز کردن ضوابط و مقررات، افزودن برخی ضوابط تکمیلی به ویژه در فصل الزامات طراحی لرزه‌ای برای کاربرد گسترده‌تر و رفع برخی ابهامات و کمبودهای اصلی و ویرایش فنی و ادبی آن و نیز صرفه اقتصادی در طراحی و اجرای ساختمان‌های فولادی بوده است. علائم و اختصارات به کار رفته در این مبحث به نحوی اختیار شده است که هماهنگ با علائم و اختصارات متحدالشکل مورد تائید سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) می‌باشد و واژه‌ها و عناوین نیز هماهنگ با سایر مباحث مقررات ملی ساختمان و سایر آئین‌نامه‌های ملی در این زمینه می‌باشد. الزامات و مقررات این مبحث شامل الزامات عمومی (فصل 10 – 1)، الزامات طراحی (فصل 10 – 2)، الزانات طراحی لرزه‌ای (فصل 10 – 3) و الزامات ساخت، نصب و کنترل (فصل 10 – 4) می‌باشد. مطابق این بحث تعیین پیکربندی، ابعاد و مشخصات اجزای سازه باید به نحوی باشد که مجموعه سازه، شامل اعضا و اتصالات آن، تحت شرایط بارگذاری محتمل، به هیچ یک از حالت‌های حدی مقاومت (ایمنی) و بهره‌برداری نرسد. حالت‌های حدی مقاومت و بهره‌برداری به شرایطی اطلاق می‌شوند که اگر تمام یا بخشی از سازه ساختمان و نیز قطعات الحاقی آن به هریک از آن حالت‌ها برسند، ساختمان قادر به انجام وظایف خود نبوده و از حیز انتفاع خارج می‌شود. تا چند سال پیش، روش تنش مجاز سنتی‌ترین روش طراحی سازه‌های فولادی برای تامین الزامات حالت‌های حدی مقاومت به شمار می‌رفت و ارائه آن به عنوان دستورالعمل در آئین‌نامة AISC سابقة حدوداٌ 100 ساله دارد. در این روش طراحی اولاٰٰ ضوابط طراحی به گونه‌ای تدوین شده بود که بتوان از روش تحلیل الاستیک بهره برد، ثانیاٌ در این روش آثار کلیة عوامل موثر برای تامین یک حاشیة ایمنی معقول و منطقی، تنها به کمک یک ضریب (بنام ضریب اطمینان) و فقط در یک مرحله منظور می‌شد در سه دهة اخیر آئین‌نامه نویسان کشورهای پیشرفته تلاش نموده‌اند آئین‌نامه‌ای تدوین نمایند که در آن از یک طرف برای تحلیل سازه بتوان از روش تحلیل الاستیک استفاده نموده و از طرف دیگر مقاومت اجزای سازه در حالت‌های حدی (نهائی) محاسبه می‌شود. در حال حاضر این شیوه، که در طراحی سازه‌های فولادی به روش “ضرایب بار مقاومت” موسوم است، در اکثر کشورهای پیشرفته رواج پیدا نموده و ویرایش فعلی مبحث دهم مقررات ملی ساختمان نیز بر اساس همین شیوه تهیه و تدوین گردیده است. با توجه به اینکه در این روش طراحی، حاشیة ایمنی لحاظ شده در دو مرحله (اولی افزایش بار به کمک ضرائب و دومی تقلیل مقاومت به کمک ضرائب کاهش مقاومت) صورت می‌گیرد، لذا می‌توان گفت که طراحی به روش ضرائب بار مقاومت منطقی‌تر و ملموس‌تر از طراحی به روش تنش مجاز بوده و به همین جهت در اکثر کشورهای پیشرفته و به ویژه زلزله خیز، طراحی به روش ضرائب بار و مقاومت از اقبال عمومی بیشتری برخوردار بوده است. در این مبحث برای تامین الزامات حالت‌های حدی بهره‌برداری، در فصل (10-2)و (10-4) ضوابطی ارائه شده است که با رعایت آنها و الزامات سایر مباحث مقررات ملی ساختمانع بهره‌برداری مناسب بنا تامین می‌گردد. با توجه به اینکه بر اساس تصمیم شورای تدوین مقررات ملی ساختمان مقرر گردیده است که ترکیبات بارگذاری کلیة روش‌های طراحی و کنترل فقط در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ارائه شوند، از این‌ روی در این مبحث از تکرار ارائه ترکیبات مختلف بارگذاری خودداری گردیده و به مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ارجاع داده شده است. امید است این مجموعه برای مهندسان کشور مفید واقع گردیده و کمیتة تخصصی مبحث دهم مقررات ملی ساختمان را کماکان از راهنمایی‌ها و اظهارنظرهای خود بهره‌مند سازند.