مبحث ششم مقررات ملی ایران بارهای وارده بر ساختمان

مبحث ششم مقررات ملی ساختمان که مربوط به “بارهای وارد بر ساختمان است اولین بار در سال ۱۳۸۰ منتشر گردید و دو آیین نامه موجود در کشور را تحت عناوین آیین نامه حداقل بار وارده پر ساختمان ها و ابنیه فنی – استاندارد شماره ۵۱۹ سال ۱۳۷۹. و” آیین نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله استاندارد شماره ۲۸۰۰ سال ۱۳۷۸ را در برگرفت، ویرایش دوم این مبحث نیز در سال ۱۳۸۴ و در پی تغییرات گسترده در ویرایش سوم استاندارد ۲۸۰۰ انتشار یافت.
با توجه به توسعه ساخت و ساز در کشور و همچنین پیشرفت های ایجاد شده در علم مهندسی عمران لزوم بازنگری ویرایش دوم و بروز رسانی آن بر اساس آخرین ویرایش آیین نامه های معتبر دنیا در زمینه تدوین آیین نامه های بارگذاری ضروری به نظر می رسد. در ادامه مهمترین تغییرات ایجاد شده در ویرایش حاضر مختصرا ارائه می شود

۱- با توجه به گستردگی و تنوع اقلیم آب و هوایی کشور ایران، ضوابط مربوط به بار سیل (فصل ۶)، بار باران (فصل ۸ و بارهای یخ – یخ زدگی جوی (فصل ۹) در این ویرایش به مبحث ششم مقررات ملی ساختمان اضافه شده است

۲- با توجه به فصول جدید بارگذاری اضافه شده، گروه بندی خطر پذیری ساختمان و همچنین ضریب اهمیت مربوط به هر نوع بارگذاری در فصل اول این مقررات منظور شده است

۳- ترکیبات بارگذاری مربوط به طراحی به روش های متفاوت با در نظر گرفتن بارهای جدید اعمالی، در فصل دوم این مقررات ارائه شده است

۴- عمده ترین تغییر ایجاد شده در فصل مربوط به بار مرده، حذف بار مربوط به تیغه های جداساز فضا و انتقال آن به فصل مربوط به بارهای زنده است

۵- حداقل بار طراحی جانبی خاک با توجه به شرح مصالح انباشته شده در پشت دیوار حائل اصلاح و در فصل بارهای خاک و فشار هیدرواستاتیکی (فصل ۴) اعمال شده است

۶- از جمله مهمترین تغییرات اعمالی در فصل بارهای زنده (فصل ۵) عبارتست از: ارائه ضوابط مربوط به دیوارهای تقسیم کننده، اصلاح ضوابط مربوط به کاهش بارهای زنده طبقات از جمله امکان کاهش بار زنده محل عبور و یا پارک خودروهای سواری و کاهش در بارهای زنده بام تحت شرایط خاص. اصلاح بارهای جراثقال، تکمیل و بروز رسانی حداقل بارهای زنده گسترده یکنواخت و بار زنده متمرکز کف ها، بار زنده محل فرود بالگرد و تعیین یک حداقل مقدار ممکنه
برای حالائی که بار زنده آنها در این مبحث مشخص نشده است.

۷- اصلاح رابطه مربوط به تعیین بار برف بام بر اساس ضریب اهمیت، ضریب برف گیری، ضریب شرایط دمایی و ضریب شیب؛ بازنگری ضوابط مربوط به بارگذاری تامتوازن، انباسنگی برف در بامهای تراز های پایین تر و متفاوت، و سربار باران بر برف از جمله تغییراتی است که در بار برف (فصل ۷) ایجاد شده است

۸- با توجه به گسترش صنعت بلند مرتبه سازی و همچنین امکان بروز طوفان هایی با سرعت زیاد. لزوم بازنگری ضوابط مربوط به تعیین بارهای ناشی از باد ضروری به نظر می رسد، تغییرات ایجاد شده در این فصل به حدی است که می توان فصل مربوط به بارهای ناشی از باد (فصل ۱۰) را یک فصل جدید در این مبحث به شمار آورد. بطور کلی سه روش جهت محاسبه بار باد در این فصل پیش بینی شده است؛ روشهای استاتیکی، دینامیکی و تجربی (تونل باد). روش استاتیکی برای سازه و ساختمان های با ارتفاع کم و متوسط و نیز نما و پوسته خارجی مناسب است. در این روش فشار ناشی از یاد به دو بخش فشار داخلی و خارجی تقسیم شده و هر یک از این نیروها بر اساس ضریب اهمیت، فشار سرعتی، ضریب بادگیری، ضریب اثر باد جهشی و ضریب فشار داخلی یا خارجی تعیین می شود. روش دینامیکی برای تعیین اثرات کلی باد شامل پاسخ تشدید شده و عمدتا برای ساختمان های بلند و سازه های لاغر (بجز نما و پوسته خارجی و اعضای سازهای ثانوی) به کار می رود. ساختار این روش مشابه روش استانیکی است، با این تفاوت که ضریب اثر تند باد و ضریب بادگیری به طور متفاوتی تعیین می شوند. روش تجربی برای ساختمان هایی که ممکن است در معرض اثرات جستی باد یا گرفتگی قسمتی از عبور جریان توسط موانع بالا دست جریان، ریزش گردباد یا اثرات ناپایداری آیرودینامیکی قرار گیرند و همچنین ساختمان هایی که پوسته خارجی نامتعارفی دارند مناسب است، ضوابط و روابط
مربوط به هر روش به تفصیل در هر بخش ارائه شده است

9- با توجه به بازنگری در ضوابط استاندارد ۲۸۰۰ (آیین نامه طراحی ساختمان در برابر زلزله). کمیته تخصصی مبحث ششم تصمیم گرفت تا ضمن ارجاع ضوابط طراحی در برابر زلزله به آخرین ویرایش استاندارد ۲۸۰۰ به ذکر ضوابط لرزهای مهم و بیان واضح تر موارد ابهام آمیز در فصل ۱۱ این مبحث بسنده کند

۱۰- با توجه به اهمیت موضوع پدافند غیرعامل و انتشار مبحث ۲۱ در خصوص این مطلب، بارهای ناشی از انفجار در فصل ۱۲ ارائه گردیده است.
در انتها کمیته تخصصی علاقه مند است تشکر خود را از مهندسان و یا سازمان هایی که پیشنهاداتی ارسال نموده اند اظهار نماید و امید دارد این همکاری ادامه داشته باشد. بدیهی است کلیه پیشنهادات حفظ شده و مجددا مورد بحث قرار خواهد گرفت. امید است متن این ویرایش برای مهندسان کشور مفید واقع شده و کمیته تخصصی مبحث را کماکان از راهنمایی ها و اظهار نظرهای خود محروم نفرمایند.
کمیته تخصصی مبحث ششم مقررات ملی ساختمان