بخشی از تاج پل تاریخی «محمدحسن خان» بابل فرو ریخت

تیر خلاص بر پیکر پل محمدحسن خان

تردد چند باره خودروهای سنگین زیر پل تاریخی محمدحسن خان بابل در حالی در چند سال اخیر به یک سریال غمناکی تبدیل شد که باردیگر برخورد تاج یکی از خودروهای سنگین بخشی از طاق این پل ۳۰۰ ساله را تخریب کرد.

پل تاریخی محمد حسن خان بابل که به عنوان نماد تاریخی شهر بابل محسوب می‌شود در چند سال اخیر برای چندمین بار تردد خودرو‌های سنگین از زیر پل تاریخی آزاد می‌شود که این امر زمینه تخریب بخشی از پل ۳۰۰ ساله این شهر را فراهم کرد.

عبور غیرقانونی خودرو‌های سنگین از زیر پل تاریخی محمدحسن خان بابل که باعث ضربه زدن به چشمه طاق‌ها و زخمی کردن آن می‌شود، این پل تاریخی بازنشسته را در سراشیبی استهلاک و فروپاشی قرار داده است.

پل افشاری محمدحسن خان بابل اسفند ۱۳۹۴ با ساخت پل جدید از زیر ترافیک شهری مرخص شد و قرار بود از آن پس به عنوان یک اثر تاریخی از گردشگران داخلی و خارجی میزبانی کند، اما این روز‌ها تردد روزانه صد‌ها دستگاه خودروی سنگین از زیرگذر پل و برخورد سقف این خودرو‌های سنگین به طاق‌ها و دیواره آبراه، خطر ریزش این اثر تاریخی را افزایش داده است.

این پل ۳۰۰ ساله که حدود نیم قرن پیش یعنی سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۴۱۴ در فهرست آثار ملی ثبت شد، با ۱۴۰ متر طول و ۶ متر عرض، دارای ۶ چشمه طاق اصلی و ۲ چشمه فرعی بوده و ارتفاع آن از بستر رودخانه ۱۱ متر است.

این پل به سبک پل‌های دوران صفوی و در اواخر دوران افشاریه ساخته شده و از ویژگی‌های مهم ساخت آن استفاده از سفیده تخم‌مرغ و ساروج است.

عبور از زیرگذر پل محمدحسن خان و آسیبی که به آن وارد می‌کند اگر چه تازگی ندارد و حتی بعد از خارج شدن پل از زیرترافیک هم ادامه داشت، ولی سال ۱۳۹۵ شورای ترافیک شهرستان به دنبال اعتراض دوستداران میراث فرهنگی با گذراندن مصوبه‌ای، عبور و مرور خودرو‌های سنگین از زیر این پل را ممنوع کرده بود، مصوبه‌ای که ظاهرا اجرا نشده و نمی‌شود و رانندگان خودرو‌های سنگین هم در چنین وضعیتی بدون توجه به حجم و ارتفاع خودروهایشان با به کارگیری هر ترفندی آنها را از زیر پل عبور می‌دهند.

نکته شگفت انگیز این که کار به جایی رسیده تا برخی از رانندگان خودرو‌های سنگین دارای ارتفاع زیاد برای این که بتوانند به هر شکلی از زیر این پل عبور کرده و راهشان را برای رسیدن به مقصد نزدیک کنند، باد لاستیک خودرو را کم کنند تا ارتفاع کمتر شود و خودرو هنگام عبور گیر نکند.

در روز‌های اخیر تردد خودرو‌های سنگین در زیر این پل تاریخی موجی از نگرانی را در بین شهروندان بابلی به همراه داشته است که این تردد‌ها لرزه بر اندام پل تاریخی انداخته و خطر ریزش پل را بیشتر کرده است.

شهروندان بابلی که از ترس رانندگان خودرو‌های سنگین به شکل مخفیانه زیر پل دیگر در کنار پل محمد حسن خان از تردد خودرو‌های سنگین فیلم گرفته و آن را در فضای مجازی پخش می‌کنند از مسوولان استانی و شهرستانی برای نجات این بنای فاخر کمک خواستند.

تردد خودرو‌های سنگین که سبب ریزش بخشی از طاق‌های این پل شده و شکاف‌های در سازه پل ایجاد کرد تردد مجدد خودرو‌های سنگین شکاف‌های روی پل را بیشتر کرده است.

قاسم اسحاقی ملکشاه دوستدار میراث فرهنگی بابل که چند سال اخیر با حضور در محدوده پل محمدحسن‌خان مشغول تهیه عکس و فیلم از تردد خودرو‌های سنگین از زیر این پل تاریخی و انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی است در این باره گفت که برای چندمین بار در سال‌های اخیر تردد خودرو‌های سنگین از زیر پل تاریخی محمد حسن خان دوباره آزاد شد و در یک اقدامی شوک آور بخش قابل توجهی از طاق چشمه این پل فرو ریخت.

وی گفت: در یک هفته اخیر به صورت شبانه روزی با مدیران شهری در تماس هستم تا این بنای تاریخی را نجات دهند، اما اقدام موثری انجام نشد.

اسحاقی با بیان این که در ۲ بامداد شامگاه جمعه هفته گذشته در زیر پل تاریخی حضور یافتم تا موانع بتنی در زیر آن نصب شود، اظهار کرد: چند ساعت بعد از قرار دادن موانع بتنی رانندگان آن را کنار زده و دوباره تردد خودرو‌های سنگین از زیر پل آزاد شد.

این دوستدار میراث فرهنگی افزود: فریاد‌های چندین ساله ما هنوز به جایی نرسید که یک فکر اساسی برای نماد تاریخی شهر بابل انجام شود و این پل ۳۰۰ ساله این چنین در مسیر فروپاشی قرار نگیرد.

اسحاقی ادامه داد: در روز‌های اخیر این بنای تاریخی با تردد صد‌ها ماشین سنگین از زیر پل به شدت در معرض خطر است و بخش از طاق آن هم فروریخت.

وی افزود: در زمان حاضر با انتشار عکس و فیلم در شبکه‌های اجتماعی تلاش می‌کنم خطر تخریب این بنای ارزشمند تاریخی را به مسوولان و افکار عمومی گوشزد کنم، چون روزانه صد‌ها دستگاه خودروی سنگین از زیر پل محمدحسن‌خان عبور می‌کنند که بسیاری از این خودرو‌ها سقفشان به طاق چشمه آبراه پل برخورد می‌کند و ضربه محکمی به پل می‌زنند و تکه‌های آجر هم به زمین می‌افتد.

این دوستدار میراث فرهنگی گفت: رانندگان بعضی از خودرو‌های سنگین که نمی‌توانند خودرویشان را در حالت عادی از زیر پل عبور دهند، با کاهش باد لاستیک به هر شکل ممکن تلاش می‌کنند از زیر پل تاریخی عبور کنند و این دسته از خودرو‌ها بیشترین آسیب را به پل می‌زنند.

وی هشدار داد: ضربه‌هایی که خودرو‌های سنگین به طاق پل می‌زنند با نشانه‌هایی که موجود است این بنای تاریخی را در آستانه فروپاشی قرار داده‌اند و اگر اقدام عاجلی صورت نگیرد این از این اثر تاریخی چیزی باقی نخواهد ماند.

اسحاقی ملکشاه گفت: برای همه دوستداران میراث تاریخی بابل جای تعجب است که مکانی که تابلوی ممنوعیت تردد خودرو‌های سنگین مقابلش نصب شده است، چرا و چگونه هیچ کس برای این تابلو ارزشی قائل نیست و رانندگان خودرو‌های سنگین به راحتی و بدون هرگونه مزاحمت کارشان را انجام می‌دهند در حالی که این تابلو از علائم راهنمایی و رانندگی است.

این پُل تاریخی که از گذشته‌های دور شهر بابل را به جنوب این شهرستان در بخش بندپی شرقی، بندپی غربی و گتاب متصل می‌کرد و در یک مقطعی از تاریخ عبور احشام از روی این پُل انجام می‌شد، میراث فرهنگی با قرار دادن نماد از تندیس کوچ دامداران بر روی این پُل فضای خاصی را ایجاد کرده که احتمال فروپاشی این بنای تاریخی و پایان خاطره بازی روستانشینان جنوب بابل با این بنا هر روز برنگرانی آنها می‌افزاید.

تاریخ نویسان هزینه ساخت این پل را که تا سال ۱۳۴۳ تنها راه ارتباطی بابل به بندپی، آمل، تهران و روستا‌های جنوب و جنوب غربی شهرستان بود، ۱۲۰ هزار ریال ذکر کرده‌اند.

پل محمدحسن خان با ۱۴۰ متر طول و ۶ متر عرض، دارای ۶ چشمه یا طاق اصلی و ۲ چشمه فرعی است و ارتفاع آن از بستر رودخانه ۱۱ متر است.

این پُل به سبک پُل‌های دوران صفوی و در اواخر دوران افشاریه ساخته شده است و از ویژگی‌های مهم آن استفاده از سفیده تخم مرغ و ساروج در ساختش است.

پل تاریخی محمد حسن خان قاجار یک بار در زمان پهلوی اول ترمیم شد و در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۴۱۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد. این پل ۳۰۰ ساله حدود نیم قرن پیش با ثبت نامش در فهرست آثار ملی به شماره ۱۴۱۴ به سن بازنشستگی رسیده بود، ولی به علت نبود پل جایگزین مناسب زیر بار ترافیک باقی ماند.

عبور و مرور ماشین بر روی پل محمدحسن خان پس از بهره برداری از پُل سومی با همین نام در جوار آن در سال گذشته ممنوع شد.