سه دستور معماری یونان باستان
معماری یونان باستان اولین سیستم استاندارد از قوانین معماری را معرفی کرد که بر معماری رومی و در نتیجه معماری تا به امروز تأثیر گذاشت . در آغاز دوره‌ای که امروزه به عنوان دوره معماری کلاسیک شناخته می‌شود، معماری یونان باستان به سه دستور متمایز تبدیل شد: دستور دوریک، یونیک و کرنتین. هر یک از این دستورات ویژگی‌های متمایزی را در ستون‌های خود به نمایش می‌گذاشتند، که جزء اصلی ساختمان‌های رسمی و عمومی مانند کتابخانه‌ها و سالن‌های ورزشی، استادیوم‌ها، تئاترها و ساختمان‌های مدنی بود.
تاثیر ویتروویوس در معرفی نظام‌های معماری یونانی
ویتروویوس، معمار و مهندس رومی، در کتاب معروف خود “ده کتاب در معماری” که در قرن اول پیش از میلاد نوشته شد، سیستم‌های مختلف معماری یونان را به‌ویژه ستون‌ها و نظم‌های معماری یونانی را معرفی کرده است. این نظم‌ها که شامل نظم‌های دوریک، یونیک و کرنتین می‌شود، از زمان یونان باستان به معماری رومی منتقل شده و بر تمام دوره‌های معماری غربی تأثیر گذاشتند.
ویتروویوس به‌ویژه بر اصول زیبایی‌شناسی و تناسب در معماری تأکید داشت و از نظم‌های معماری یونانی به‌عنوان نمونه‌هایی از نظم و دقت در طراحی یاد می‌کرد. این نظم‌ها نه‌تنها بر جنبه‌های زیبایی‌شناسی تأثیر گذاشتند، بلکه به‌عنوان معیاری برای ساخت بناهای عمومی و مذهبی در دوران روم و حتی دوران‌های بعدی مورد استفاده قرار گرفتند.
در کتاب ویتروویوس، ستون‌ها نه‌تنها به‌عنوان عناصر ساختاری، بلکه به‌عنوان نمادهایی از قدرت و شکوه در معماری معرفی شدند. هر یک از این نظم‌ها ویژگی‌های منحصر به‌فرد خود را داشتند که به شکل خاصی از بناهای مذهبی و عمومی یونان و روم گره خورده بود.
به طور خلاصه، ویتروویوس با معرفی این نظم‌ها، نقشی اساسی در حفظ و گسترش اصول معماری یونان باستان در دوران رومی ایفا کرد و آنها را به عنوان اصولی پایدار برای طراحی معماری در غرب تا قرن‌ها بعد معرفی کرد.
دستور دوریک معماری یونانی
دستور دوریک معماری یونان برای اولین بار در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد مشاهده شد و باعث شد که بسیاری آن را قدیمی‌ترین و همچنین ساده‌ترین و عظیم‌ترین آن تصور کنند. ستون‌های دوریک محکم‌تر از ستون‌های یونیک یا کرنتین بودند. سرستون‌های صاف و گرد آنها در مقایسه با دو دستور یونانی دیگر ساده و بدون تزئین است.
ستون‌های سبک دوریک معمولاً نزدیک به هم قرار می‌گرفتند، اغلب بدون پایه، با منحنی‌های مقعر که در شفت‌ها حجاری شده بودند. سرستون‌های ستون دوریک ساده با قسمتی گرد در پایین (اکینوس) و مربعی در بالا (چرتکه) بود. اکینوس در نمونه‌های اولیه مسطح و پراکنده به نظر می‌رسد و از بالای ستون مانند یک بالشتک مدور به چرتکه که لنگه‌ها را نگه می‌دارد بالا می‌رود.
نمونه‌هایی از ستون‌های دوریک در معماری یونانی
پارتنون
نمادین‌ترین نمونه از ستون‌های دوریک پارتنون است که در قرن پنجم قبل از میلاد برای گرامیداشت الهه یونانی آتنا ساخته شد. پارتنون چیزی است که به عنوان یک معبد دوریک پیرامونی شناخته می‌شود، زیرا ستون‌ها نه تنها در جلوی سازه بلکه در امتداد طرفین نیز قرار دارند. پارتنون ۲۲۸ در ۱۰۱.۴ فوت با ستون‌های دوریک بیرونی که ۶.۲ فوت قطر و ۳۴.۱ فوت ارتفاع دارند وسعت دارد.
معبد هفائستوس
معبد هفائستوس کامل‌ترین نمونه از ستون‌های دوریک است که تقریباً تماماً از مرمر در سال‌های ۴۴۹ تا ۴۱۵ قبل از میلاد ساخته شده است.
معبد دلیان
معبد دلیان یک معبد ناتمام واقع در جزیره دلوس است. یک تفاوت کلیدی برای این سازه این است که ستون‌های آن فلوت نیستند و مستقیماً روی زمین و بدون بهره‌مندی از پایه قرار می‌گیرند.
دستور یونیک معماری یونانی
دستور یونیک در ایونیا، منطقه‌ای ساحلی که اکنون ترکیه نامیده می‌شود، سرچشمه گرفته است، که نام خود را از آنجا گرفته است. مشخصه اصلی آن تزیینات طومارمانندی است که روی سرستون‌های ستون یونیک معروف به پیچ و مهره ظاهر می‌شوند، و همچنین تکیه‌گاه‌های پایه ستون که در ستون‌های دوریک دیده نمی‌شوند.
ستون‌های یونیک که در دوره‌ای مشابه با دستور دوریک در اوایل قرن ششم قبل از میلاد ساخته شدند، با بسیاری از بناهای دیدنی کشور که به سبک یونیک ساخته شده بودند، در قرن بعد به سرزمین اصلی یونان راه یافتند.
نمونه‌هایی از ستون‌های یونیک در معماری یونانی
هرایون ساموس
هیرایون ساموس که برای ادای احترام به الهه هرا ساخته شد، معبدی به یاد ماندنی بود که توسط معمار رویکوس سی. ۵۷۰-۵۶۰ ق.م. طراحی شد. این یکی از اولین ساختمان‌های بزرگ یونیک بود که در نهایت در اثر زلزله ویران شد و یک ستون یونیک منفرد همچنان پابرجا ماند.
معبد آرتمیس در افسوس
معبد آرتمیس در افسوس که زمانی به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جهان طبقه‌بندی می‌شد، یک طرح یونیک بود. این معبد توسط کرزوس، پادشاه لیدیا، در سال ۵۵۰ قبل از میلاد ساخته شد. این معبد که به عنوان Artemesium نیز شناخته می‌شود، نه تنها به دلیل بزرگی آن، که بیش از ۳۵۰ فوت در ۱۸۰ فوت گسترده شده بود، بلکه به دلیل آثار هنری باشکوهی که آن را تزئین می‌کرد، مشهور بود. این معبد در نهایت در سال ۲۶۲ پس از میلاد با حمله گوت‌ها ویران شد.
دستور کرنتین معماری یونانی
برخلاف دستورات دوریک و یونیک، دستور کرنتین منشأ خود را در معماری چوبی ندارد، زیرا در اواسط قرن پنجم قبل از میلاد مستقیماً از دستور یونیک رشد کرده است. دستور کرنتین که نام خود را از شهر کرنت گرفته است، با سرستون‌های پرآذین‌تری که با برگ‌های آکانتوس شیک‌دار حک شده‌اند، از دستور یونیک متمایز می‌شود.
بر روی میخ کرنتین، فریز معمولاً با نقش برجسته‌های مجسمه‌ای پیوسته تزئین می‌شد، جایی که پیکرها از سطح بیرون می‌آمدند اما کاملاً مستقل نبودند.
نمونه‌هایی از ستون‌های کرنتین در معماری یونانی
معبد المپیان زئوس
معبد المپیان زئوس که به نام المپییون نیز شناخته می‌شود، معبد عظیمی بود که طی چندین قرن ساخته شد، که در سال ۱۷۴ قبل از میلاد شروع شد و سرانجام توسط امپراتور روم هادریان در سال ۱۳۱ پس از میلاد تکمیل شد. ستون‌های بلند غیرمعمول و چیدمان بلندپروازانه آن، معبد را به یکی از بزرگ‌ترین معابد ساخته‌شده در دنیای باستان تبدیل کرده است.
ارتفاع ستون‌های کرنتین معبد ۱۷.۲۵ متر و قطر هر کدام ۱.۷ متر با ۲۰ فلوت است. در ابتدا دارای ۱۰۴ ستون بود، هر ستون با سرستون‌های بسیار تزئینی کرنتین که از دو بلوک سنگ مرمر حجاری شده بودند، تزئین شده بود.