با برگزاری مزایده از سوی صندوق توسعه و احیا، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای احیای ۱۲ بنای تاریخی در چهار گوشه ایران انتخاب می‌شوند.
در مزایده مردادماه ۱۴۰۳که از سوی صندوق توسعه و احیا برگزار می‌شود سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای احیای ۱۲ بنا در ۱۱ استان کشور مشخص می‌شود.
این ۱۲ بنا از اردبیل تا گرگان، از جلفا تا زاهدان، در چهارگوشه ایران قرار دارد و عبارت است از:
- کهنه قلعه مشگین‌شهر استان اردبیل
- مجموعه کردشت جلفا در استان آذربایجان شرقی
- خانه فاطمی نایین در استان اصفهان
- عمارت مهندسی بوشهر
- حمام حاج رئیس تربت حیدریه در استان خراسان رضوی
- حمام سالار سلطانیه در استان زنجان
- دادسرای قدیم زاهدان در استان سیستان و بلوچستان
- عمارت حاج آخوند کرمانشاه
- خانه فاطمی گرگان در استان گلستان
- خانه عبادی و خانه قریشی آمل در استان مازندران
- کاروانسرای فرسفج تویسرکان در استان همدان
مطابق اعلام صندوق توسعه و احیا، آگهی رسمی مزایده در ۱۶ و ۱۷ مردادماه ۱۴۰۳ در روزنامه‌های سراسری منتشر می‌شود.
سرمایه‌گذاران و اشخاص حقوقی و حقیقی برای اطلاع از جزئیات مزایده می‌توانند تا ۲۲ مرداد ۱۴۰۳ به سایت ستاد تدارکات الکترونیک دولت معروف به ستاد ایران مراجعه کرده و اسناد مزایده را خریداری کنند.
اشخاصی که پس از مطالعه اسناد، قصد شرکت در مزایده را داشته باشند، تا سوم شهریور ۱۴۰۳ فرصت دارند اسناد تکمیل شده این مزایده را سایت ستاد ایران بارگذاری کنند.
اسناد دریافتی از سرمایه‌گذاران در پنجم شهریور ۱۴۰۳ در کمیسیون مزایده به نشانی تهران، عمارت مسعودیه، بازگشایی و برنده نهایی برای احیای هر بنا مشخص می‌شود.
معرفی بناها:
کهنه‌قلعه مشگین‌شهر
کهنه قلعه نمادی است از شگفتی های معماری تاریخ، کهنه قلعه که از آثار دوره ساسانی بر جای مانده است دارای استحکام خاصی و در گذشته هنگام جنگ و تهاجم دشمنان به عنوان پناهگاه از آن استفاده می شده است. در فاصله ۱۵۰ کیلومتری در آبراهه خیاو و در جبهه شمال غربی این بنا سنگ نبشته هایی به خط پهلوی ساسانی وجود دارد، در قسمت ورودی مشگین شهر از سمت جاده اردبیل این قلعه با حدود ۱۵ هزار متر مربع و بر روی یک تپه طبیعی که دارای ۵۰ متر ارتفاع است واقع شده است. این قلعه دارای شش برجک با دیوارهای ضخیم خشتی و حجره های کوچک آخور مانند تشکیل شده است. کهنه قلعه نیز مانند آثار دیگر تاریخی در فهرست آثار ملی با شماره ثبت ۶۱۸ به ثبت رسیده است.
مجموعه کردشت جلفا
مجموعه تاریخی کردشت از هشت بنای تاریخی تشکیل شده است، این هشت بنا شامل عمارت کردشت، حمام بزرگ، حمام کوچک، مسجد غریب، دیوان خانه، یخچال طبیعی، قلعه و ساخلو (پادگان نظامی) است، البته قدمت مسجد غریب را به دوران زندیه نسبت داده‌اند، حمام کردشت مخصوص پادشاهان صفوی بود که در زمان قاجار به یک حمام عمومی تبدیل شد، با گذشت زمان قسمت هایی از آن تخریب شد و دیگر قابل استفاده نبود تا اینکه امروزه به یک اثر تاریخی تبدیل شده است. سبک معماری حمام کردشت حیرت انگیز است و توجه هر بازدید کننده‌ای را به خود جلب می کند، این حمام سیستم گرمایش و سیستم دفع فاضلاب دارد که برای زمان خود بسیار خاص و منحصر به فرد بوده است. همچنین برای تامین نور حمام روزنه هایی در سقف ایجاد کرده و روی آن ها سنگ مرمر قرار داده اند که نور را به صورت یکنواخت بازتاب دهد.
خانه فاطمی نایین
این بنا در زمان قاجار ساخته شده است. در آن زمان متعلق به خاندانی به نام فاطمی ها بوده و علت نام گذاری آن به همین نام نیز همین موضوع است. به علت بزرگی آن، همواره مهمانان زیادی را در خود جای می داده است. بعضی از قسمت های مختلف آن، می توان به اصطبل، فضا های مختلفی مانند دالان، بهار خواب، آشپزخانه، حمام، اتاق هایی مخصوص برای استراحت میهمان و انبار برای نگهداری غلات و حبوبات اشاره کرد. همانطور که گفتیم این خانه بسیار بزرگ بوده است و همواره پذیرای مهمان های بسیاری بوده اند، به همین دلیل اتاق و مکان هایی مخصوص مهمان ها در نظر گرفته اند.
علاوه بر مساحت بسیار، این خانه معماری بسیار زیبایی نیز دارد. با نگاه کردن به سقف و دیوار های آن شاهد گچ بری های ظریف و ماهرانه ای خواهیم بود. این گچ بری های بسیار زیبا نشان دهنده هنرمندی و خلاقیت ایرانیان در زمان قاجار و.. است. رنگ و بوی کویر را به وضوح می توان در معماری ویژه این خانه مشاهده کرد. درب و پنجره های این خانه رنگارنگ بوده و جلوه بسیار زیبایی به این بنا داده است. علاوه بر آن این درب و پنجره ها چوبی بوده و همچنین چوب بری های دیدنی ای نیز در آن وجود دارد.
عمارت مهندسی بوشهر
این بنای نسبتا کوچک که در اواخر دوره قاجار ساخته شده، ۸۹۰ متر مربع زیربنا دارد و ۳۵۰ متر عرصه و ۵۴۰ متر اعیان را در بر می‌گیرد. خانه تاریخی مهندسی که در گذشته شامل دو طبقه مسکونی بوده، کاربری آن، برای ورود به مزایده، از سوی شورای فنی و اقتصادی صندوق توسعه و احیا، کاربری فرهنگی- پذیرایی تعریف شده است.
این خانه از نوع معماری درونگراست که اتاق‌های آن در اطراف یک حیاط مرکزی ساخته شده، همچنین پوشش سقف از چوب بوریاست و از مصالح ساختمانی سنگ اسفنجی یا دریایی و ملات گچ استفاده شده است. از مهم‌ترین قابلیت‌ها و جذابیت‌های این بنا می‌توان مواردی از قبیل دسترسی به دریای آزاد، وجود بازار محلی، نزدیکی به بنادر بزرگی همچون بندرعباس و بندر گِناوه و قرار گرفتن در مجاورت سایر بناهای بافت تاریخی بوشهر اشاره کرد.
حمام حاج رئیس تربت حیدریه
این حمام در سال ۱۲۷۳ هجری قمری توسط مرحوم سید محمد امین التجار معروف به حاجی رئیس در زمینی به ابعاد ۳۵*۴۵ متر در انتهای خیابان روح بخش تربت حیدریه بنا شده است.
بنای حمام حاج رئیس حمام از ۲ بخش زنانه، مردانه و ۶ دکان مجاور در ضلع غربی بنا تشکیل شده و همانند سایر حمام‌های تاریخی دارای ورودی، سربینه، رختکن، گرمخانه، میاندر، خزینه آب سرد و گرم، گلخن و تون است در بخش مردانه پس از پلکان ورودی به بخش سربینه می‌رسیم سپس میاندر و بعد وارد گرمخانه مستطیل شکل می شویم که جبهه جنوبی با خزینه ارتباط داشته است.
حمام سالار سلطانیه
حمام سالار بنایی است متعلق به دوره قاجاریه که در جوار گنبد سلطانیه در شهر تاریخی سلطانیه زنجان واقع شده است. بانی حمام سالار شخصی به نام سیف علی خان کلانتری معروف به سالارخان است.
ساخت این بنا در اواخر دوره قاجار در سال ۱۲۹۳ انجام شده است. این بنا شبیه تمام حمام‌های ایرانی و شامل عناصر تشکیل دهنده‌ای از قبیل گرمخانه، میان در، سربینه، تون و خزینه است.
ساختمان قدیم دادگستری زاهدان
در قلب شهر زاهدان، بنایی باشکوه و تاریخی با نام ساختمان قدیم دادگستری خودنمایی می‌کند. این بنا که در سال ۱۳۰۸ توسط معمارباشی، معمار معروف یزدی ساخته شده، یادگاری از دوران پهلوی اول است و به عنوان یکی از نمادهای شهر زاهدان شناخته می‌شود. معماری ساختمان قدیم دادگستری زاهدان، تلفیقی از سبک‌های ایرانی و اروپایی است.
نمای آجری، ستون‌های بلند، سرستون‌های گچ‌بری شده و تزئینات هندسی، زیبایی و ظرافت این بنا را به رخ می‌کشند. این بنا در طول تاریخ خود کاربری‌های مختلفی داشته است. در ابتدا به عنوان دادگستری زاهدان مورد استفاده قرار می‌گرفت و سپس به عنوان دانشکده ادبیات دانشگاه سیستان و بلوچستان و مرکز اسناد و کتابخانه ملی زاهدان به کار خود ادامه داد.
عمارت حاج آخوند کرمانشاه
خانه تاریخی حاج آخوند، بنایی ثبت ملی شده و متعلق به دوره قاجار است، این بنای تاریخی مربوط به یکی از علمای مشهور کرمانشاه با عنوان آیت الله حاج آخوند در محله قدیمی چال درویشان شریعتی بوده است.
خانه فاطمی گرگان
این خانه یکی از خانه های قدیمی شهر گرگان واقع در محله سرخواجه است، محله سرخواجه از محله‌های قدیمی شهر گرگان و دارای بناهای با ارزش از نظر معماری و شهرسازی است که در بافت مسکونی و در راسته‌ها، گذرهای ارتباطی و فضای شهری و عمومی و خصوصی به چشم می‌خورد. قدمت این بنا مربوط به دوره قاجار است و یک ساختمان نیز الحاقاتی از دوره پهلوی دارد.
خانه عبادی آمل
نوع معماری بنای خانه عبادی متعلق به دوران پهلوی اول است و در گذشته بنای مذکور در اختیار حاج علی ارباب بوده است. در سال‌های بعد مالکیت این بنا به آقای عبادی منتقل شده است از این رو به همین نام شناخته می‌شود.
عمارت حاج آخوند کرمانشاه
خانه قریشی مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان آمل، بافت قدیم شهر آمل، خیابان آیت الله جوادی، نیاکی محله واقع شده و این اثر در ۲۸ خرداد ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۵۶۲۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
کاروانسرای فرسفج تویسرکان
کاروانسرای فرسفج مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان تویسرکان، بخش قلقل رود، روستای فرسفج واقع شده و این اثر در ۶ اسفند ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای فرسفج به‌همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر (جمعاً ۵۴ کاروانسرا در ۲۴ استان ایران) تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند. این مجموعه جهانی به عنوان بیستمین و هفتمین اثر جهانی کشور ایران شناخته می‌شود.
رسالت و ماموریت صندوق
لازم به ذکر است جذب مشارکت مردمی در احیای خانه‌های تاریخی، یکی از مهم‌ترین رسالت‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است که بر عهده صندوق توسعه و احیا گذاشته شده است.
برخلاف برخی فضاسازی‌ها و شیطنت‌های رسانه‌ای، مالکیت آثار تاریخی تا ابد متعلق به دولت است و این آثار قابل انتقال و فروش نیستند. کار اصلی صندوق، «واگذاری حق بهره‌برداری در مدت معین در قبال مرمت و احیای بنا» است و از این طریق با جذب مشارکت و سرمایه‌گذاری مردمی، بناهای در حال فرسایش و تخریب را بازسازی و احیا می‌کند.
این صندوق به دور از هیاهوی سیاسی و جنجال‌های رسانه‌ای، تلاش می‌کند با دنبال کردن رویکردی تخصصی، بافت‌های تاریخی کشور را از دستبرد حوادث حفظ کند و با جذب مشارکت مردم، روح زندگی را به این بناها بازگرداند.